Khuẩn lam hay còn gọi là tảo lam, rất hay gặp trong ao nuôi thủy sản. Có tác hại không nhỏ đến sự phát triển động vật thủy sản. Hiện nay việc hạn chế sự phát triển của tảo lam là không đơn giản. Vì thế bà con cần phải có biện pháp hạn chế sự phát triển của tảo lam.
Tảo lam là dạng tảo có kích thước lớn. Nhiều loài dài đến vài milimet. Khi xuất hiện nhiều trong ao nuôi, quan sát bằng mắt thường nước có màu xanh đậm, xanh nước sơn. Nổi ván xanh trên mặt nước, lúc trời nắng gắt thường nổi thành từng đám trên mặt nước và phía cuối gió. Khi tảo già thì nổi ván xanh ở cuối gió, lúc này có thể nhận biết được tảo lam dạng hạt hay dạng sợi bằng mắt thường.
Tảo lam thường xuất hiện trong nuôi trồng thủy sản
Tảo lam – như chúng ta vẫn thường hay gọi – thực ra là vi khuẩn lam có khả năng quang hợp. Chúng có cấu trúc gần với vi khuẩn hơn là tảo. Tốc độ phát triển của tảo lam chậm hơn các loải tảo khác. Ở nhiệt độ lớn hơn 25 độ C, hầu hết các loài tảo lam có tốc độ phát triển cực đại. Khác với các loài tảo khác là thức ăn cho phiêu sinh động vật trong chuỗi thức ăn. Tảo lam không bị tấn công bởi phiêu sinh động vật mà chúng bị tấn công bởi vi khuẩn và virus. Khả năng tự phục hồi quần thể của tảo lam cũng cao hơn các loài tảo khác. Vì thế, mặc dù có tốc độ phát triển chậm nhưng tảo lam rất khó bị tiêu diệt và phát triển bền vững hơn.
Trong ao nuôi cá, Nitơ (N) và Phospho (P) là hai yếu tố quan trọng giúp tảo phát triển. Cả hai yếu tố này đều hiện diện trong ao thông qua quá trình phân hủy hữu cơ với tỉ lệ tốt nhất là N:P = 7:1. Cả nitơ và phospho đều có trong thức ăn tôm. Chính vì thế cho ăn dư thừa thường làm tảo phát triển dày đặc, gây thiếu oxy.
Cấu tạo của tảo lam
Thành phần các loài tảo phát triển trong ao phụ thuộc vào tỉ lệ N:P. Khi tỉ lệ N:P cao đồng nghĩa Phospho trong ao thấp, khi đó tảo lục chiếm ưu thế. Ngược lại khi tỉ lệ N:P thấp đồng nghĩa Phospho trong ao cao thì tảo lam sẽ phát triển. Trong khi đó, Phospho trong thức ăn không được cá hấp thụ hoàn toàn do thiếu Enzyme Phytase trong hệ tiêu hóa. Do đó lượng Phospho thải ra trong môi trường ngoài rất lớn. Vấn đề sẽ càng nghiêm trọng hơn nếu thức ăn cho thừa và không kiểm soát tốt. Do vậy, phần lớn những trường hợp này tảo lam sẽ phát triển nhanh chóng.
Tảo lam không có ảnh hưởng ích lợi cho ao nuôi vì sự hiện diện và phát triển của chúng ngoài việc gây ra các tình trạng trên. Khi tảo lam xuất hiện nhiều trong ao nuôi sẽ làm cho tôm nuôi có mùi hôi. Một số trường hợp tôm bị phân trắng thường tìm thấy nhóm tảo này trong đường ruột tôm ở dạng chưa tiêu hóa.
Đối với thủy sản tảo lam thường gây hiện tượng nở hoa trong nước. Nhiều loài tảo lam có thể tổng hợp nitơ từ khí trời và khả năng dự trữ P rất lớn trong điều kiện thiếu phospho. Điều mà các loài tảo có lợi khác không làm được.
Ảnh hưởng nghiêm trọng của tảo lam
Trong ao nuôi thâm canh mật độ cao, đặc biệt với tôm chân trắng. Thức ăn được cung cấp liên tục, có nghĩa là nguồn N và P luôn hiện diện trong ao. Thêm vào đó, P trong thức ăn không được hấp thụ hoàn toàn do thiếu enzyme Phytase trong hệ tiêu hóa của tôm. Do đó lượng phospho thải ra môi trường ngoài rất lớn.
Vấn đề càng nghiêm trọng hơn, nếu thức ăn cho ăn dư thừa và không được kiểm soát tốt. Phần lớn những trường hợp thế này. Đặc biệt vào mùa nắng khi nhiệt độ nước thích hợp để tảo lam phát triển cực đại. Vì vậy bổ sung enzyme Phytase vào khẩu phần ăn hàng ngày cũng là một giải pháp hữu hiệu để phòng ngừa tảo lam.
