Chôm chôm là loại cây mang lại giá trị kinh tế cao; và được trồng rất nhiều ở khu vực Sóc Trăng; Hồ Chí Minh. Chăm sóc chôm chôm cũng rất kỳ công; nếu không biết cách chăm sóc chôm chôm rất hay bị mất mùa và sâu bệnh hại. Đặc biệt ở những khu vực hay bị ngập mặn như Sóc Trăng thì việc chăm sóc chôm chôm càng cần phải chú ý và chăm sóc kỹ lưỡng để đem lại sản lượng cao. Có rất nhiều những bài nghiên cứu; bài báo hướng dẫn về cách chăm sóc chôm chôm. Dưới đây là một đề tà nghiên cứu về quy trình chăm sóc chôm chôm bị ngập mặn ở khu vực Sóc Trăng.
Mục lục
Đề tài nghiên cứu quy trình chăm sóc chôm chôm bị ngập mặn
Đề tài nghiên cứu nhấn mạnh vào chủ đề “Nghiên cứu quy trình chăm sóc cây giống chôm chôm; và bưởi da xanh trong điều kiện hạn hán xâm nhập mặn” đã chọn ra được tổ hợp kỹ thuật tốt nhất; để áp dụng vào xuất xuất cây giống chôm chôm. Kết hợp với những kỹ thuật sản xuất của người dân. Đề tài sau nghiên cứu đã đưa ra được quy trình chăm sóc chôm chôm phát triển tốt vào thời điểm ngập mặn.
Tiến hành lựa chọn gốc và mầm ghép
Cách chọn hạt ghép
Để cây phát triển tốt thì hạt dùng làm gốc ghép được lấy từ cây mẹ khỏe mạnh; sinh trưởng tốt, không sâu bệnh. Ngâm hạt vào dung dịch Benlat C nồng độ 0,3%; tiến hành ngâm hạt từ 5 đến 10 phút rồi đem đi ủ ngay để đạt kết quả tốt nhất.
Ươm mầm chôm chôm
Hướng dẫn ủ hạt đúng cách: Hạt được ủ trên giá thể hổn hợp mụn dừa trấu; với tỷ lệ 7/3 vun thành luống có chiều rộng mặt liếp từ 0,8 – 1,2 m; chiều cao 0,4 m; chiều dài tùy thuộc vào số lượng hạt cần ươm; che mát bằng lưới giảm nhiệt (50% ánh sáng); thoáng gió và thoát nước tốt. Trải đều một lớp hạt lên luống; sau đó phủ lên bằng một lớp mụn dừa (2500-3000 hạt/m2). Trong thời gian này luôn giữ đủ ẩm. Sau thời gian ủ hạt giống từ 2 đến 3 tuần thì cây con bắt đầu phát triển từ 10 đến 15cm. Lúc này bạn cần mang ra giâm ngoài nền đất đã chuẩn bị sẵn.
Chuẩn bị đất ươm cây
Đất để tiến hành ươm cây cần phải chuẩn bị thật kỹ; làm sạch cỏ dại. Dùng 3 – 4 kg Clinoptilolite (Map Logic 90WP) cho 1000 m2 đất; trộn đều lên luống ở độ sâu 15-20 cm trước khi tiến hành cấy cây con; để hạn chế sâu bệnh trong lòng đất làm ảnh hưởng tới cây con.
Đối với đất dùng để làm bầu ươm thì cần chuẩn bị kỹ hơn; cần đập nhỏ, rây kỹ và trộn thuốc với tỷ lệ 30-40 gram Clinoptilolite (Map Logic 90WP); trộn đều các thành phần trước khi tiến hành đóng bầu đất.
Quy trình chăm sóc cây con
Tưới nước đúng cách
Dùng vòi sen để tưới nước cho cây; ngay sau khi đưa từ vườn ươm ra bầu đất. Hàng ngày tưới nước đủ ẩm; chú ý không tưới vào buổi trưa lúc có nắng gắt. Đối với cây được giâm trên bầu cần làm giàn che bằng lưới giảm nhiệt (lưới 50% ánh sáng); giữ lưới che trong khoảng từ 10-15 ngày; sau đó cho cây ra nắng dần dần; khoảng 20 ngày cuốn lưới lại cho tiếp cây ra nắng 100%. Để cây có thể hấp thụ ánh sáng được tốt nhất thì chiều cao giàn nên để từ 2,5m đến 3m.
Chăm sóc chôm chôm
Lưu ý trong mùa khô thì cây thường mất nước nhanh; vì vậy cần theo dõi kiểm tra chất lượng nước tưới thường xuyên; không tưới nước bị nhiễm mặn; ngưỡng mặn có thể tưới được < 0,5‰. Tránh việc tưới nước trực tiếp lên lá; hãy tưới vào gốc đây.
Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây
Sau khi cây có dấu hiệu phục hồi thì cần bón phân cho cây. Sử dụng phân hữu cơ kết hợp với NPK 16-16-8. Giai đoạn sau khi giâm từ tháng thứ 3 đến tháng thứ 6 dùng NPK 30-10-10; từ tháng thứ 7 đến trước khi ghép bón NPK 15-15-15. Lượng bón tăng dần theo tuổi cây từ 0,5 – 2 kg/1000 cây. Thời gian bón 15 ngày bón 1 lần. Lưu ý quan trọng rằng sau khi bón phân cần cung cấp đủ nước ngay cho cây con.
Bón phân cho cây non
Mỗi mùa có một chế độ dinh dưỡng khác nhau; đặc biệt vào mùa khô cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp; nhằm giúp cho cây tích lũy đủ dinh dưỡng; tăng cường sức chống chịu với điều kiện thời tiết khắc nhiệt; như hạn hán và xâm nhập mặn. Ở gia đoạn mới này; bạn có thể tham khảo 2 cồn thức sau đây:
Bón gốc: Phối trộn đạm nitrat, lân nung chảy; kali sulfat (công thức NPK 15-15-15). Phân hữu cơ có bổ sung nấm cộng sinh rễ (Rhyzomix, Rhyzoplex)
Bón lá: Phun định kỳ 2 tuần 1 lần gồm: Ca(NO3)2 với liều lượng 5 g/lít nước; Silimax với liều lượng 2,5 ml/lít nước.
Đặc biệt quan tâm đến vấn đề cỏ dại trong vườn ươm. Thường xuyên làm sạch cỏ dại, trong vườn ươm; không sử dụng thuốc diệt cỏ phun trong khu vực giâm cây con. Thường xuyên cắt tỉa cành; chỉ để lại một thân chính để cây tập trung phát triển
Yêu cầu về gốc ghép
Cây sau khi giâm đạt tiêu chuẩn là sau 8 đến 9 tháng thì chiều cao cây đạt được là từ 60-70cm; đường kính thân ở vị trí 20cm cách mặt đất khoảng 0,5 – 0,7 cm; cây khỏe mạnh, không sâu bệnh. Tiến hành ghép khi vườn cây có trên 70% số cây đạt tiêu chuẩn ghép.
Yêu cầu về mắt ghép
Mắt ghép đạt chuẩn là mắt được lựa chọn từ cây mẹ có nguồn gốc từ cây đầu dòng; hay vườn Cây cây đầu dòng; đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; và các cơ quan có thẩm quyền công nhận. Cây mẹ cần được chăm sóc kỹ lưỡng. Cần tăng cường chế độ dinh dưỡng cho cây mẹ; trước khi khai thác mắt ghép; để tạo nên cành ghép khỏe mạnh.
Mắt ghép chôm chôm
Nên chọn những càng ghép khỏe mạnh có độ tuổi từ 4 đến 5 tháng; nằm ở ngoài tán; cành ghép có đường kính 0,5 đến 0,7cm. Khoanh vỏ cành trước khi cắt ghép 20-30 ngày; tùy theo mùa tiến hành lựa chọn ghép; nếu là mùa mưa thì thời gian khoanh vỏ ghép sẽ lâu hơn là mùa nắng.
Kỹ thuật bảo quản mắt ghép
Tránh việc mầm ghép bị chết thì hãy chọn ngày nắng ráo; cắt cành vào lúc trời mát, tránh ánh nắng gay gắt. Cành cắt đến đâu cắt lá đến đó; chỉ để lại phần gốc cuống lá. Sau khi cắt, cành ghép cần đem ghép ngay. Cành ghép thừa phải được bảo quản tốt trong bóng râm; cành được bó lại bằng vải thun đã thấm nước; hạn chế để gió tác động trực tiếp đến cành ươm làm khô cành.
Thời gian ghép cành chôm chôm vào tất cả các mùa quanh năm. Tuy nhiên mùa vụ ghép phù hợp nhất trong thời gian từ tháng 10-12 âm lịch; có điều kiện thời tiết thuận lợi và xuất vườn đúng vụ trồng. Nên chọn các ngày nằng nhẹ để tiến hành ghép cành; nếu trời nắng quá thì cần làm giàn che để ghép và bảo vệ mầm.
Quy trình chăm sóc cây sau khi ghép
Tháo băng cho cây mới ghép
Với mầm ghép chôm chôm trên nền thì thời gian mở băng trong khoảng từ 45 – 50 ngày sau ghép; kiểm tra độ liên kết giữa mắt ghép với cây khi đạt độ kết dính tốt có thể mở băng ghép. Còn đối với cây được giâm trong bầu thì cần kiểm tra độ kết dính của mắt ghép sau ghép 45 – 50 ngày; chọn cây kết dính tốt cắt ngọn bứng lên cho vào bầu ươm. Thời gian tháo băng tốt nhất là thời điểm từ 5 đến 7 ngày.
Phối hợp các nguyên liệu làm bầu
Mầm ghép chôm chôm sau khi ghép được 45-60 ngày; sẽ được bứng lên khỏi nền; để chuyển sang giai đoạn nuôi trong bầu. Để nâng cao chất lượng; cũng như tăng cường sức chống chịu của cây con trong điều kiện hạn mặn; thì việc cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây con phát triển là điều vô cùng cần thiết và quan trọng.
Nguyên liệu trộn bầu
Qua quá trình nghiên cứu và thí nghiệm thì hỗn hợp giá thể gồm mụn dừa; trấu, phân hữu cơ ủ hoai cấy chủng nấm; cộng sinh rễ (7-2-1 + 1 kg Rhyzomix/1m3 giá thể) cho kết quả tốt nhất. Theo truyền thống; đa phần nông dân sử dụng mụn dừa; và trấu phối trộn với nhau theo tỷ lệ 8-2 để vô bầu cây; điều này không thể cung cấp đủ chất dinh dưỡng để cho cây có thể snh trưởng tốt; nhất là vào thời điểm bị ngập mặn.
Tưới nước cho cây
Vì được trồng vao thời điểm ngập mặn và nắng nóng; vì vậy chôm chôm rất cần nước; do vậy cần tưới nước đều mỗi ngày 1 lần vào buổi sáng. Trong mùa khô cần chú ý kiểm tra độ mặn của nước tưới thường xuyên. Không tưới nước có độ mặn > 0,5‰.
Tưới nước cho cây
Nếu như nước tưới đã có dấu hiệu nhiễm mặn nhẹ thì trong quá trình chăm sóc chôm chôm cần lưu ý là tưới với lượng nước hạn chế; chỉ tưới ở gốc, không được tưới ướt lá. Thời điểm tưới là sáng sớm hay chiều mát. Trong phạm vi nghiên cứu cho thấy; sau khi đã áp dụng tất cả các bước từ xử lý giá thể; bón phân và các chất điều hòa sinh trưởng tốt sẽ có thể giúp cây có thể chống lại nguồn nước có độ mặn ở ngưỡng cho phép là nồng độ mặn < 0,5‰
Quy trình bón phân
Sau khi mầm ghép có độ tuổi từ 40 đến 45 ngày; lúc này mầm ghép có lá xoè rộng; và chuyển sang màu xanh lục tiến hành bón phân. Có 2 cách bón phân cho mầm ghép:
– Bón gốc:
Để kích thích bộ rễ của mầm ghép phát triển mạnh; thì cần bón phân hữu cơ + nấm cộng sinh rễ (10 kg phân hữu cơ + 2 kg Rhizomix/1000 bầu); 30 ngày bón 1 lần. Bón phân hóa học NPK có công thức 20-10-10 ở cơi thứ nhất và thứ 2; sang cơi đọt thứ 3 chuyển sang công thức 15-15-15. Cách bón: hòa 1 kg NPK với 100 lít nước; tưới đều lên mặt đầu vào thời điểm trời râm mát; thời điểm thích hợp nhất là vào chiều mát; đồng thời dung thích trên thích hợp tưới cho 1000 bầu đất.
Vào thời điểm hạn mặn thì việc bổ sung chất dinh dưỡng cho mầm cây là rất quan trọng. Theo như kết quả nghiên cứu thì khi kết hợp phân đơn canxi nitrat, lân nung chảy và kali sulfat cho kết quả tốt.
– Bón lá: dùng canxi nitrat Ca(NO3)2; sillimax; Phun định kỳ 10 ngày 1 lần với liều lượng: Ca(NO3)2: 5 g/lít nước; Silimax: 2,5 ml/lít nước.
Các bệnh thường gặp với gốc ghép
Phòng trừ các đối tượng sâu bệnh hại chủ yếu ở các giai đoạn gốc ghép, sau ghép. Các bệnh thường gặp ở chôm chôm giai đoạn này là:
Các loại sâu ăn lá
Ở gia đoạn này; các loại sâu ăn lá thường gặp nhất là sâu róm, sâu xanh, sâu kén; …phá hại lá non làm cây sinh trưởng chậm, phân nhánh nhiều làm ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ cây đạt ghép. Có thể sử dụng công thức Emamectin 0,36G liều lượng 1gr/1ít nước; lượng nước dùng 600 lít/ha; để khắc phục tình trạng này.
Bệnh thán thư
Bệnh thán thư có thể xuất hiện trên lá và trên quả chôm chôm. Ở trên các lá trưởng thành; các đốm bệnh không có hình dạng nhất định màu nâu; và sau đó lan rộng ra đường kính khoảng 1 cm. Trên bề mặt vết bệnh có thể thấy những ổ nấm nhỏ màu nâu nhạt đến đen. Trên trái, nấm bệnh có thể tấn công vào giai đoạn trái sắp chín. Tuy nhiên bệnh thán thư thì rất ít hoặc hiếm xuất hiện ở chôm chôm.
Bệnh tán thư
Cách điều trị: Khi phát hiện bệnh có thể xử lý các loại thuốc hoá học để phòng trị bệnh; như Bendazol 50WP 25-35 g/8 lít, Mancozeb 80%, liều dùng 40 g/8 lít.
Bệnh cháy lá
Bệnh cháy lá thường xuất hiện ở những cây chôm chôm đã trưởng thành. Bệnh làm cho các lá già bị cháy; khô từ chóp lá lan dần vào trong; đôi khi cũng thấy vết bệnh bắt đầu từ hai bên mép lá lan dần vào trong. Ở mặt dưới của vết bệnh có thể nhìn thấy những ổ nấm màu đen. Bệnh cháy lá xuất hiện phổ biến vào mùa nắng; những vườn cây ít được chăm sóc thì thường bệnh nhiều hơn. Bệnh chỉ xuất hiện ở đầu lá và không làm rụng lá; do đó ít gây hại đến chất lượng của cây.
Nguyên nhân gây bệnh cháy lá
Bệnh cháy lá ở chôm chôm xảy ra nhiều nhất vào thời điểm mùa nắng nóng và lây lan mạnh; nếu thời tiết khắc nghiệt kéo dài. Bệnh thường xuất hiện nhiều ở những vườn chăm sóc kém; bón phân không cân đối; không sử dụng phân chuồng, phân hữu cơ. Bệnh cháy lá chôm chôm thường xuất hiện do nấm Pestalotia, Phomopsis… gây ra và xuất hiện vào mùa khô. Ngoài ra cũng một phần do biện pháp canh tác của người chồng chưa hợp lý.
Bệnh cháy lá ở chôm chôm
Biện pháp khắc phục
Khi gặp hiện tượng nay; người trồng cần tăng cường bón phân hữu ủ hoai cho vườn cây; giúp cây phát triển tốt đồng thời tạo ẩm độ đất thích hợp cho cây phát triển khoẻ; nên hạn chế được sự phát triển của bệnh. Trong mùa nắng nóng nên tưới nước; và làm hệ thống che mát cho cây để tránh hiện tượng cháy lá.
Ngoài ra khi hiện tượng này xuất hiện cần có biện pháp khắc phục cho vườn cây chôm chôm ngay; để tránh lây lan bệnh. Nên cắt cành tạo tán lại; đồng thời sử dụng NPK cho cân đối; không nên thừa đạm và giúp cây giữ ẩm tốt nhất. Sử dụng thuốc phòng trị nấm cháy lá chôm chôm, khi quan sát mặt lá thấy cháy lá, có các ổ nấm phát sinh, thì nên sử dụng thuốc phòng trị nấm. Có thể sử dụng các loại thuốc có tác dụng chống sâu bệnh cũng sẽ có tác dụng đối với bệnh cháy lá ở chôm chôm.
